| Главная » Статьи » Об авторе в прессе |
«ЛЕЗГИ ХАЛКЬДИЗ ВЕСИ» ВА НЕСИЛРИЗ УЬМУЬРДИН ТАРСАР
| «ЛЕЗГИ ХАЛКЬДИЗ ВЕСИ» ВА НЕСИЛРИЗ УЬМУЬРДИН ТАРСАР (2012 йисан 20 декабрдиз «Лезги газетдиз» Оруж Оружеван т1вар алаз акъатай «Лезги халкьдиз весиди»диз жаваб) Т1ебиат ажеб тамамдаказ ва кьенятвилелди теснифнава. Ина гьар са гьайвандиз, ничхирдиз, набататдиз вичин кутугай чка ава. Абуру, дуьзгуьн алакъада аваз, уьмуьр тухузва. Т1ебиатда «къанун» сад я: вуж къуватлу ят1а, гьам гьахъни я. Уьмуьрдин гьакъикъатда, т1ебиатдив кьурла, вичиз хас къанунар ава. Девиррин сафунай ягъай и къанунра инсанар сад садав гьихьтин уьлчмейралди эгеч1ун герек ят1а, къейднава. Къенин чи уьмуьрдин асас къанунди – Конституцияди – лугьузвайвал, къанундин вилик вири барабар я. Амма гьакъикъатда ик1 туш: гзаф вахтара бязи ксар уьмуьрдизни т1ебиатдин къанунар, ничхиррин хесетар, гъизва. Уьмуьрни югъ-къандивай чаз ц1ийи-ц1ийи татугайвилер къалуриз, чи хам яц1у, вилер къиран, рик1 къайи, серфе ажуз, акьул семе ийиз алахъзава… Ц1ийи йисан вилик кваз заз ч1алахъ тежер хьтин са «муштулух» атана: «Лезги газетдин» 51-нумрадай (20.12.2012) за 1992-йисуз жува кхьей са зат1 к1елна. Анжах и зат1унал «Лезги халкьдиз веси» т1вар эцигнавай, весидин сагьибни «къанун-къайдайрин векил» Оруж Оружев яз къалурнавай. Гьеле жув «Садвал» гьерекатдин крарал машгъул тир 90-йисара жуван районэгьли Мегьемед Оружевахъ галаз хьайи са ихтилатда гаф кватна хьи, бес бязи халкьарихъ чпин милли идеяяр ава, месела, чувудрихъ – «Катехизис», чахъ са зат1ни авач. – Зи кьат1унралди, лезгийри чеб гьик1 тухун лазим ят1а, жуван фикирар зани кхьенва,– лагьана за.– Абурукай са зат1 – «Лезгидин пак кьин» – «Лезгистан» журналдизни акъатнай. – Гъваш ман абур к1елиз,– т1алабна Мегьамеда. Мад гъилера за адал жуван кхьинар агакьарна. Фад хьайи и карни рик1елай фена. Алатай йисуз Мегьамед Оружева заз зенгна, вич акун т1алабна. Чун акурла ада лагьана хьи, бес вичиз дахдикай, Оруж Оружевакай, ктаб кхьиз к1анзава. Гьа ктабдани дахди лезги халкьдиз авунвай веси жеда. – Лап вижевай кар я! – лагьана за, – бубайрин ирс хуьн веледрин буржи я. Ахпа Мегьамеда «весидин» чарар зав вугайла, заз акуна хьи, им 2002-йисуз «Садвал рик1еваз» ктабдиз акъатай «Лезги халкьдивай зи т1алабун» я. За и кар Мегьамедаз лагьана, бес и «веси» зи ктабда гьатнава, ам дахдин ктабдик кутун виже къведач, беябур жеда. Гьа инал чун къакъатна. Ингье, «Лезги газетдай» «Несилриз ирс» зулуна туна чапнавай и зат1 к1елайла, зун пагь ат1ана амукьна. Гьелбетда, зун са касдинни весидиз акси туш. Хьурай, авурай чпиз, лугьурай гьар сада халкьдихъ элкъвена вичин рик1евай гафар. Белки чи уьмуьрдин гьакъикъатдиз ихьтин крари са кьадар хъсан таъсирни гун. Ихьтин карда гьатта жувалай алакьдай куьмек гунни хъсан кар я. Эгер О.Оружеван ирс-сагьибри завай т1алабнайт1а, а касдин мециз, кьат1ундиз, къанажагъдиз талукь веси за жувани кхьиз куьмекдай. Амма гафба-гаф, ц1арба-ц1ар авайвал жуван зат1 чара касди вичин хсусиятдиз ягъун – им са эдеб-къанундани гьакьдай кар жезвач. Ихьтин карди я Мегьемедаз, Магьачкъала шегьердин Советски райондин прокурордиз, я яргъал йисара къенепатан крарин хилера к1валахай адан дах Оруж Оружеваз гъизвай хийир заз аквазвач… Оруж Оружевакай кхьена адан «веси» газетда чап авур машгьур шаир ва журналист Мердали Жалиловаз, а «веси» чап авун паталди газетдиз гъайи машгьур шаир ва дилмаж Арбен Къардашаз бажагьат чир тахьана амукьна – а «весидин» гьакъикъи кирам вуж ят1а. А зат1уна саки зи вири кхьинар-яратмишунар ц1ранва эхир! Анай зи хат1, зи ч1ал, кхьинин тегьер, кьат1унар экуьдаказ аквазва (газетдин вариантдикай зи бязи гафар, шииррин ц1арар хкудуни и кар гена успатзава). Ят1ани, жува дустар яз гьисабзавай я Мердалиди, я Арбена – халудини хтулди(!) заз зенг кьванни тавуна, и зат1 газетдиз гуни зун иллаки мегьтеларна. Сагърай ихьтин дустар! Сагърай икьван мерд гадаяр! Са суалди заз дат1ана секинвал гузвач: зун жуван уьмуьрда садазни писвал, манийвал авур кас туш. Дережайризни чинериз килиг тавуна, гьахълу гаф чинал лагьана, кьулухъай раханач. Я зун ктабрин издателствойра к1валахзавайбурукай туш, жуван «керпичар» акъудиз, так1анбурун ктабар ц1уд йисаралди къаткурзавай. Я газетда, журналда за к1валахзавач, къелемдин стхаяр къерех ийиз, гьар нумрадиз жуван зат1ар сухдайвал. Чидач, пелел «Садвилин» т1агъма алайвиляй яни, я тахьайт1а жува регьят девлетдилай адалатни гьахъ вине кьазвайвиляй яни, гьам советрин девирда, гьам къенин девирда зун гзаф идарайра къуллугърал кьабулай кас туш. Амма и карди зи уьмуьр варлуди авуначт1ани, заз, зи гафуниз азадвал гана. Зун гьамиша жуван крарал алахънава, неинки масадан гафара-крара къекъведай, гьатта адакай фикирдай мажални заз авач. Бес са бязи ксариз зи къвалай экв вучиз аквазват1а?! Инсанар ава зурба къаларни, зурба ц1аярни рик1ин михьивилелди туьхуьрдай… Инсанар ава ниятдин гьиллени, ц1елхемдин зеррени гурлу ялавриз элкъуьрдай…. Кар аналлахьи, вун гьибурухъ галат1а… Яраб «Несилриз ирс» рубрикада аваз, чарадан материалдикай «лезги халкьдиз веси» расна «Лезги газетда» чап авурбурун фикирдалди, ихьтин «весиди» чи к1елзавай жемятдиз, чи алай аямдиз ва къвезмай несилриз гьихьтин хийир, гьихьтин тарс гузват1а?! Им, чарадан верч, хеб, мал чуьнуьхна, ранг ягъна жуван невсиниз къийим ая, лугьун жезвачни бес?! Гьелбетда, и кар эдеб квайди, мешреб галайди хьанач. Инал гафунин са устадди лагьайвал: «к1ан хьанай хъсан крар ийиз, амма нетижа хьана гьамиша хьтинди». Гьайиф хьи, фагьум тавуна (ништа вуч макьсад аваз?) авур ихьтин кар, эвелимжи яз, а кар авурбуруз чпиз, ахпа жуван халкьдин эдебдин дережа, паквал хвена к1анзавай милли газетдиз, ахпани рагьметлу касдин т1варц1из хийир гъидайди хьанач. Гьелбетда, гъалат1ар инсанрик жедай адет я. Са нукьсанни квачирди анжах пайгъамбар я. Амма гъалат1 хьайи касди вичи авур ч1уру кар хиве кьун – им зурба жуьрэт, рик1ин къуват, руьгьдин экв я. Гьайиф хьи, уьмуьрда ихьтин ксар къалин туш. Инал фикирдиз жуван шиирдин ц1арар хквезва: Багъ хьайила, багъдиз билбил жагъида. Дагъ хьайила, дагъдиз ц1имил жагъида. Гзаф ава «михьибур я» лугьурбур: Къиямат-къуз пакбур т1имил жагъида. Фейзудин Нагъиев. | |
| Категория: Об авторе в прессе | Добавил: Фаиз (30.01.2013) | |
| Просмотров: 1252 |